Epizody psychotyczne oznaczają zmiany w anatomii mózgu – m.in. zmniejsza się objętość istoty szarej, co w konsekwencji prowadzi do pogłębienia procesu neurodegeneracyjnego. Nie jest wykluczone, że zmiany te postępują według określonego wzorca, a zaczynają się w hipokampie. Jeśli tak by było, jest więcej szans na znalezienie celowanej terapii.
To ważne, bo nawet jeden epizod psychotyczny może w poważny sposób zaburzyć całe życie. Wciąż nie wiadomo, jakie mechanizmy leżą u podłoża specyficznych zmian w mózgu ani skąd bierze się ich początek. Najbardziej znaną chorobą charakteryzującą się występowaniem psychoz jest schizofrenia. Warto jednak wiedzieć, że epizody psychotyczne mogą towarzyszyć wielu innym chorobom, jak np. depresji, a częstym zapalnikiem psychozy, zwłaszcza w młodym wieku, jest użycie substancji psychoaktywnych, przede wszystkim marihuany.
Aby sprawdzić hipotezę, że ukształtowanie sieci połączeń neuronalnych w mózgu wymusza zmiany w istocie szarej na różnych etapach psychoz i określić, czy są rejony mózgu, które stanowią domniemane epicentra rozwoju dalszego zmniejszania się objętości istoty szarej, kierowany przez dr. Sidhanta Chopra zespół naukowców z Monash University zaplanował i przeprowadził badanie, którego rezultaty zostały niedawno opublikowane w prestiżowym JAMA.
Badanie odznacza się wysokiej jakości metodologią. Naukowcy włączyli do niego 534 uczestników i podzielili ich na kilka grup: od tych z najkrótszą historią psychozy (jeden epizod) po tych, którzy doświadczyli ich wiele, a dwie ostatnie kohorty chorych składały się z pacjentów ze stwierdzoną już lata temu schizofrenią. Każda z czterech grup była porównywana z odpowiednią grupą kontrolną. Nadto do badania zostało włączonych 356 zdrowych dorosłych, aby stworzyć reprezentacyjną strukturę mózgu jako odniesienie w części badania, której zadaniem było modelowanie zachowania się tego organu. Zdecydowana większość pacjentów chorych otrzymywała leki antypsychotyczne.
Wszystkie próby były zaślepione w toku sprawdzania za pomocą rezonansu magnetycznego zmian w istocie szarej po trzech, a następnie 12 miesiącach obserwacji. Ponadto dokonano modelowania postępu zmian, odnosząc się do mózgów zdrowych osób.
Ścieżka narastających zmian wskutek psychozy
Zgodnie z ustaleniami zespołu, ewolucja psychozy mierzona zmianami w objętości i rozmieszczeniu istoty szarej może zaczynać się w hipokampie (w uproszczeniu odpowiedzialnym m.in. za uczenie się, pamięć oraz odczuwanie emocji), a następnie stopniowo ogarniać kolejne części mózgu poprzez połączenia nerwowe i aksonalne.
Zdaniem naukowców, włókna istoty białej odgrywają kluczową rolę jako kanały rozprzestrzeniania się patologicznych zmian w ciągu kolejnych etapów rozwoju choroby przebiegającej z epizodami psychotycznymi. Podobnie dzieje się w chorobach neurodegeneracyjnych (np. chorobie Alzheimera). Zatem – jak argumentują badacze – to architektura połączeń strukturalnych (a nie - funkcjonalnych) mózgu stanowi fundamentalny warunek zmian w mózgu wskutek psychozy, niezależnie od tego, czy zmiany te następują wskutek samej choroby czy leków. Co więcej, ich zdaniem hipokamp jest domniemanym epicentrum wczesnej patologii w mózgu, skąd dysfunkcja może rozprzestrzeniać się do kolejnych rejonów mózgu.
Cytowany przez portal „Medical Xpress” dr Chopra wyjaśnia, że jego zespół odkrył, iż wzorzec zmian w istocie szarej obserwowany w psychozie nie jest przypadkowy, a kształtowany przez całą złożoną sieć strukturalnych połączeń – „w sposób odpowiadający temu, który obserwujemy w postępowaniu chorób neurodegeneracyjnych”. Naukowcy odkryli w tym badaniu, że psychoza generuje zmiany w hipokampie, by następnie objąć – na wczesnym etapie – zmiany w tylnej części kory, a późnym – korę przedczołową mózgu. Taki właśnie postęp zmian w mózgu obserwowany jest też w chorobach neurodegeneracyjnych.
Naukowiec, który kierował częścią eksperymentalną badania, prof. Alex Fornito, zaznacza jednak, że hipokamp jest „silnym kandydatem” jako miejsce, z którego promieniują kolejne zmiany w istocie szarej w przebiegu psychozy. Ustalenia tego zespołu muszą być potwierdzone w kolejnych badaniach. Badanie, oprócz tego, że narzuca istotny kierunek kolejnych badań na temat rozwoju psychozy, ma dodatkową mocną cechę: naukowcom udało się uwzględnić działanie leków antypsychotycznych w trakcie zmian w mózgu pod wpływem psychozy.
"Większość badań do tej pory dotyczyła osób, które są w trakcie terapii lekami antypsychotycznymi, przez co trudno było odróżnić, które zmiany w mózgu są pochodzenia lekowego, a które – chorobowego" – wyjaśnia dr Chopra. Jego zdaniem ustalenia jego zespołu otwierają nowe możliwości zrozumienia przyczyn zmian w mózgu spowodowanych przez epizody psychotyczne oraz dają możliwość przewidywania, jak mogą postępować u konkretnych pacjentów.
Źródło informacji: Serwis Zdrowie
