Zgodnie z opinią chińskich ekonomistów negatywny wpływ pandemii na główne sektory chińskiej gospodarki jest raczej przejściowy i nie zmieni pozytywnych perspektyw handlu zagranicznego i inwestycji zagranicznych.

Pandemia COVID-19 wywołała globalny kryzys zdrowia publicznego i w znacznym stopniu wpłynęła na porządek społeczny i działalność gospodarczą. Mocno uderzyła w podaż i popyt – zakłóciła międzynarodowe łańcuchy dostaw, ograniczyła konsumpcję, zmniejszyła produkcję, handel i inwestycje transgraniczne. Rząd chiński podjął rozmaite działania, takie jak blokada Wuhan, zawieszenie produkcji czy ograniczenia w podróżowaniu, które pozwoliły na zmniejszenie rozprzestrzeniania się epidemii. Na wczesnym etapie walki z epidemią, ze względu na trudności w powrocie do pracy, przerwanie zagranicznych łańcuchów dostaw półproduktów, utrudnienia w przepływie personelu i materiałów, pogarszanie się sytuacji epidemicznej za granicą oraz narastające tarcia handlowe między Chinami a Stanami Zjednoczonymi, chiński handel zagraniczny i chińskie inwestycje zagraniczne poniosły znaczne straty. Chiny przedsięwzięły wszelkie możliwe środki, aby ustabilizować gospodarkę.

Poniżej wskazano główne trendy w handlu i inwestycjach Chin w oparciu o dane z pierwszych trzech kwartałów 2020 r. (ostatnie dostępne dane) ze wskazaniem dalszych kierunków.

Stopniowa poprawa wymiany handlowej Chin.

Według danych Generalnej Administracji Celnej Chin łączna wartość wymiany handlowej Chin w okresie styczeń-luty 2020 r. spadła o 9,5 proc. w porównaniu do analogicznego okresu w 2019 r. (eksport spadł o 15,8 proc., import o 2,4 proc.). Przedsiębiorstwa stopniowo wznawiały produkcję w marcu 2020 r., stopniowo rósł również eksport. Od października 2020 r. obserwuje się ożywienie całkowitego wolumenu handlu Chin: wzrost eksportu (o 2,4 proc.) i niewielki spadek importu (o 0,5 proc.). Przyśpieszenie eksportu zawdzięczały Chiny przede wszystkim rynkom azjatyckim (w tym kraje ASEAN), ale też więcej wyeksportowały do Stanów Zjednoczonych i UE. W przypadku innych partnerów (m.in. Japonii, Brazylii, Rosji) nastąpił spadek eksportu.

Zmiana struktury chińskiego eksportu.

W pierwszych trzech kwartałach 2020 r. chiński eksport materiałów farmaceutycznych i farmaceutyków wzrósł o 21,8 proc., a eksport urządzeń medycznych o 48,2 proc. w porównaniu do analogicznego okresu 2019 r. Obostrzenia związane z pandemią COVID-19 (przejście na pracę zdalną, pozostawanie w domach) wpłynęły również na eksport komputerów przenośnych i urządzeń gospodarstwa domowego. Eksport tabletów, laptopów i sprzętu AGD wzrósł odpowiednio o 19,9 proc., 17,6 proc. i 17,3 proc.

Aż o 181,4 proc. wzrósł eksport pojazdów elektrycznych. Chiński eksport produktów elektromechanicznych (kluczowe jak dotychczas produkty eksportowe) wzrósł o 3,2 proc. w porównaniu do 2019 r. i osiągnął wartość 7,46 bln juanów. O 5,4 proc. wzrósł całkowity eksport siedmiu kategorii produktów pracochłonnych, takich jak tekstylia i odzież (jego wartość wyniosła 2,59 bln juanów), o 5,1 proc. eksport produktów high-tech (jego wartość wyniosła 3,75 bln juanów).

Chiny zwiększyły import głównych towarów masowych i kluczowych produktów rolnych, przy czym import rudy żelaza, ropy naftowej i gazu ziemnego odpowiednio o 10,8 proc., 12,7 proc. i 3,7 proc.

Spadek liczby zagranicznych fuzji i przejęć chińskich przedsiębiorstw.

Dane UNCTAD (Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju) opublikowane w „World Investment Report 2020: International Production beyond the Pandemic” wskazują, że w pierwszym kwartale 2020 r. liczba transgranicznych fuzji i przejęć (M&A) na świecie spadła o 70 proc., a inwestycji zagranicznych o 40 proc. W pierwszych trzech kwartałach 2020 r. chińskie zagraniczne fuzje i przejęcia spadły o 50,6 proc. w porównaniu do tego samego okresu w 2019 r. Ich wartość wyniosła 24,4 mld dolarów, a ogłoszona liczba transakcji – 371. Do leasingu i usług biznesowych, sektorów produkcyjnego, finansowego, hurtowego i detalicznego trafiło 70 proc. inwestycji.

Azja głównym celem zagranicznych fuzji i przejęć chińskich przedsiębiorstw.

Podobnie jak w 2019 r., Azja była i jest głównym celem zagranicznych fuzji i przejęć chińskich przedsiębiorstw (42,19 proc. zagranicznych fuzji i przejęć Chin). W okresie od stycznia do września 2020 r. chińskie firmy przeprowadziły 155 zagranicznych fuzji i przejęć w Azji o wartości 10,29 mld dolarów. Oznacza to spadek o 33,5 proc. w porównaniu do tego samego okresu w 2019 r. Po spadku chińskich inwestycji zagranicznych w pierwszych siedmiu miesiącach 2020 r., dane wskazują na odbicie na początku czwartego kwartału. Dla porównania, w pierwszych trzech kwartałach 2020 r. przedsiębiorstwa z krajów Unii Europejskiej przeprowadziły 93 zagranicznych fuzji i przejęć o wartości 4,21 mld dolarów. W Ameryce Północnej ich liczba wyniosła 84, a wartość 8,40 mld dolarów. Oznacza to wzrost o 6,7 proc. w porównaniu do analogicznego okresu z 2019 r.; był to jedyny kontynent, na którym odnotowano wzrost.

Wzrost handlu zagranicznego Chin i inwestycji z krajami leżącymi wzdłuż Inicjatywy Pasa i Szlaku (Belt and Road). 

W ostatnich latach handel i inwestycje Chin z krajami położonymi wzdłuż Pasa i Drogi nabrały tempa, choć potencjał współpracy jak dotychczas nie został jeszcze w pełni uwolniony. Według danych Generalnej Administracji Celnej Chin w pierwszych trzech kwartałach 2020 r. wartość handlu Chin z krajami leżącymi wzdłuż Pasa i Szlaku wzrosła o 1,5 proc. w porównaniu do analogicznego okresu 2019 r. i osiągnęła wartość 6,75 bln juanów. W ujęciu krajowym, najszybciej wzrastał handel zagraniczny z Wietnamem, Turcją, Polską i Tajlandią, odpowiednio o 18,5 proc., 17,1 proc., 13 proc. i 10,9 proc.

Po spadku skumulowanej wartości chińskich inwestycji zagranicznych w krajach Pasa i Szlaku w pierwszym kwartale 2020 r. w kolejnych odzyskały one silny wzrost. Do września 2020 r. chińskie firmy zainwestowały 13,02 mld dolarów w 57 krajach wzdłuż Pasa i Szlaku, co stanowi wzrost o 29,7 proc. w porównaniu do analogicznego okresu w 2019 r. Chiński kapitał w formie inwestycji był lokowany głównie w: Singapurze, Indonezji, Laosie, Wietnamie, Kambodży, Malezji, Tajlandii, Kazachstanie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Myanmarze (Birma).

Zdaniem prof. Shujin Zhu i prof. Mingyong Lai z Hunan University, choć wybuch epidemii miał i wciąż ma duży wpływ na handel zagraniczny Chin i chińskie inwestycje zagraniczne, jest on przejściowy i nie zmieni długoterminowej pozytywnej sytuacji w zakresie handlu zagranicznego i inwestycji zagranicznych Chin. Niemniej według nich potrzebne są: wyciągnięcie wniosków z doświadczeń czasu pandemii, wnikliwa ocena ryzyka inwestycji i handlu na rynkach zagranicznych, ustanowienie systemu wczesnego ostrzegania i zwiększenia zdolności przedsiębiorstw do zapobiegania ryzyku, podążanie za innowacjami, nadrabianie słabości technicznych, promowanie transformacji i unowocześniania przemysłu wytwórczego, promowanie rozwoju handlu elektronicznego czy przyspieszenie rozwoju globalnych, zróżnicowanych systemów logistycznych.

W opinii Zhou Zhaomei, dyrektor Departamentu Inwestycji Zagranicznych Ernst & Young w Chinach, chociaż gospodarka światowa weszła w recesję, a różne ryzyka polityczne i gospodarcze są trudne do wyeliminowania w krótkim okresie, globalizacja gospodarcza nadal jest ogólnym trendem. Chiny w dalszym ciągu będą promować Inicjatywę Pasa i Szlaku, zwiększać swój udział w reformie globalnego systemu zarządzania gospodarczego i tworzyć nowe przewagi w międzynarodowej współpracy i konkurencji, a chińskie przedsiębiorstwa rozwijać handel i inwestycje zagraniczne w obszarach ściśle związanych z rozwojem krajowej gospodarki, podnoszeniem jej międzynarodowej konkurencyjności.

Ewa Radomska
Adiunkt w Katedrze Ekonomii i Polityki Gospodarczej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie