Strefa Schengen to obszar UE bez kontroli na wewnętrznych granicach Unii, które dziennie przekracza prawie 3,5 mln osób. Szacuje się, że permanentne przywrócenie kontroli mogłoby wygenerować koszty od 100 mld do 230 mld euro na przestrzeni 10 lat.

Czym jest strefa Schengen?

Strefa Schengen to obszar UE bez kontroli na wewnętrznych granicach Unii; uznawana jest za jeden z filarów integracji europejskiej. W momencie jej powstania w 1995 r., czyli gdy wewnątrz strefy Schengen zniesiono kontrole paszportowe, swoboda przemieszczania się między państwami członkowskimi stała się faktem dla obywateli UE. Swobodny przepływ osób daje mieszkańcom UE prawo do życia, nauki, pracy i emerytury w dowolnym miejscu w UE. Turyści i przedsiębiorstwa również korzystają z dobrodziejstw strefy Schengen.

Kraje strefy Schengen

Do strefy Schengen należy 26 krajów: 22 z UE i 4 spoza. Członkami strefy Schengen są wszystkie kraje UE poza pięcioma: Irlandia utrzymuje w mocy klauzulę opt-out i zarządza własną wspólną strefą podróżowania, a Bułgaria, Chorwacja, Cypr i Rumunia mają przystąpić do strefy Schengen. Cztery kraje spoza UE należące do strefy Schengen to Islandia, Norwegia, Szwajcaria i Liechtenstein.

Cel i korzyści Schengen

Prawie 3,5 miliona osób dziennie przekracza wewnętrzną granicę w UE. Swoboda przemieszczania się może oznaczać różne prawa dla różnych kategorii podróżnych - od turystów po rodziny. Obywatele UE mogą przebywać w innym państwie członkowskim w celach turystycznych do trzech miesięcy; jedynym wymogiem jest posiadanie ważnego dowodu tożsamości lub paszportu. Mogą też mieszkać i pracować w innym kraju członkowskim i mają prawo do takiego samego traktowania jak obywatele tego kraju. Przedsiębiorcy korzystają ze swobody przedsiębiorczości, czyli prawa do prowadzenia działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim. Studenci mają prawo do studiowania w innych państwach UE.

Według szacunków, permanentne przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych UE mogłoby wygenerować koszty od 100 miliardów do 230 miliardów euro na przestrzeni 10 lat, a 1,7 miliona osób miałoby utrudniony transgraniczny dojazd do pracy.

Bezpieczeństwo na granicach

Zasady strefy Schengen znoszą kontrole na jej wewnętrznych granicach, jednocześnie harmonizując i wzmacniając bezpieczeństwo jej zewnętrznych granic. Ogólna zasada stanowi, że gdy ktoś dostanie się do strefy Schengen, może podróżować z jednego kraju członkowskiego do drugiego bez kontroli na granicach. Jednak uprawnione do tego organy krajowe mogą przeprowadzać kontrole pewnych osób na wewnętrznych granicach lub w ich pobliżu, jeśli informacje uzyskane od policji i praktyka uzasadniają tymczasowe zwiększenie nadzoru.

Strefa Schengen oznacza również wspólną politykę wizową dla krótkich pobytów obywateli krajów spoza UE. Państwa w strefie Schengen łączą również siły w walce z przestępczością poprzez współpracę policyjną i sądowniczą. System informacyjny Schengen jest usprawniany z myślą o zapewnieniu Europejczykom większego bezpieczeństwa.

Przywracanie kontroli na granicach wewnętrznych

Wzrost migracji do UE w 2015 r. oraz zwiększone obawy dotyczące bezpieczeństwa, np. terroryzmu i poważnej przestępczości transgranicznej, wpłynęły na funkcjonowanie strefy Schengen i doprowadziły do ponownego wprowadzenia kontroli na granicach przez niektóre państwa członkowskie. Wybuch pandemii COVID-19 w 2020 roku zmusił również kilka państw do przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych, w ramach prób ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusa.

Parlament Europejski wielokrotnie skrytykował kontynuowanie kontroli na wewnętrznych granicach strefy Schengen i chce zezwolić na nie tylko w ostateczności. W rezolucji z kwietnia ub.r. w sprawie skoordynowanych działań UE w celu zwalczania pandemii PE wezwał państwa członkowskie do przyjęcia tylko niezbędnych i proporcjonalnych środków przy wprowadzaniu i przedłużaniu kontroli na granicach wewnętrznych, podkreślając potrzebę powrotu do w pełni funkcjonującej strefy Schengen.

Odpowiedź UE na wyzwania

Zarządzanie migracją i bezpieczeństwem granic zewnętrznych to wyzwanie dla Europy. W 2015 r. zewnętrzne granice UE przekroczono nielegalnie 1,83 mln razy. Chociaż ta liczba spadła do 125 100 razy w 2020 r., UE stara się wzmocnić kontrole na zewnętrznych granicach i skuteczniej rozpatrywać wnioski o azyl.

Te wyzwania zapoczątkowały znaczące zmiany w polityce zarządzania granicami, np. stworzenie narzędzi i agencji takich jak System informacyjny Schengen, System informacji wizowej (VIS), Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex) oraz nowy system wjazdu/wyjazdu (EES) na zewnętrznych granicach strefy Schengen.

W rezolucji przyjętej w lipcu br. Parlament zatwierdził odnowiony budżet Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (AMIF) na lata 2021–2027, który wzrośnie do 9,88 mld euro. Nowy fundusz ma przyczynić się do wzmocnienia wspólnej polityki azylowej, rozwijać legalną migrację zgodnie z potrzebami państw członkowskich, wspierać integrację obywateli państw trzecich oraz przyczyniać się do walki z nielegalną migracją. Fundusze powinny również służyć skłonieniu państw członkowskich do bardziej sprawiedliwego podziału odpowiedzialności za przyjmowanie uchodźców i osób ubiegających się o azyl.

Europosłowie poparli również utworzenie nowego Funduszu Zintegrowanego Zarządzania Granicami (IBMF) i zgodzili się przeznaczyć na ten cel 6,24 milarda euro. IBMF powinien przyczynić się do wzmocnienia zdolności państw członkowskich w zakresie zarządzania granicami przy jednoczesnym zapewnieniu poszanowania praw podstawowych. Przyczyni się ma również do wspólnej, zharmonizowanej polityki wizowej i wprowadzić środki ochronne dla osób w szczególnie trudnej sytuacji przybywających do Europy, w szczególności dzieci bez opieki.

W celu wczesnego wykrycia przestępców, terrorystów lub innych osób stanowiących zagrożenie, podróżujący niepotrzebujący wizy będą w przyszłości sprawdzani przed przybyciem do UE za pomocą europejskiego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS). Kontrole mogą rozpocząć się już w 2021 roku. By wzmocnić bezpieczeństwo UE, posłowie PE zatwierdzili również plany wyposażenia Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej w stały korpus 10 tys. funkcjonariuszy straży granicznej do 2027 roku.

kic/

Źródło informacji: EuroPAP News